I choćby przyszło milion, milion Chińczyków
I choćby zjedli milion, milion klopsików
I choćby srali przez tysiąc lat
To nie zasrajÄ… Kraju Rad.
Wierszyk, którego nauczyÅ‚em siÄ™ w dzieciÅ„stwie, po wygooglowaniu okazaÅ‚o siÄ™, że te 4 (nieco zmodyfikowane) wersy stanowiÄ… fragment dÅ‚uższego dzieÅ‚a pt. „Zomolotywa„.
Energetyczna przyszÅ‚ość Å›wiata nie maluje siÄ™ w różowych barwach. Ludzi rodzi siÄ™ coraz wiÄ™cej (jesieniÄ… za 2012 bÄ™dzie nas już 7 miliardów) a ci co żyjÄ… majÄ… coraz wiÄ™ksze aspiracje materialne. Trudno siÄ™ dziwić takim ChiÅ„czykom czy Hindusom, że nie chcÄ… żyć w slumsach, „ekologicznie” chodzić pieszo, jeździć rowerem czy nawet rikszÄ…! Amerykanie swój „american dream” sprzedajÄ… bardzo skutecznie. Tak skutecznie, że inne nacje Å›wiata skutecznie go kupujÄ…. Inna sprawa czy Amerykanie, zachodni Europejczycy i my mamy moralne prawo nawoÅ‚ywać Azjatów do tego by nie kupowali sobie samochodów chociażby?* Czy nie byÅ‚aby to hipokryzja czystej wody?* Chindie oczywiÅ›cie bÄ™dÄ… siÄ™ bogacić dalej – z naszym bÅ‚ogosÅ‚awieÅ„stwem lub bez niego. Dlaczego o tym piszÄ™? Ponieważ kolejny rok z rzÄ™du (mimo recesji) Chiny i Indie bogacÄ… siÄ™ w iÅ›cie niekryzysowym tempie. A gdy 1/3 ludnoÅ›ci Å›wiata „coÅ›” robi ma to wpÅ‚yw na to jak ten Å›wiat siÄ™ zachowuje. Ot zwykÅ‚y efekt skali. ChiÅ„sko-indyjskiej skali…
Z drugiej strony przyszÅ‚ość nie maluje siÄ™ tylko w czarnych barwach. OÅ›mielÄ™ siÄ™ stwierdzić, że ludzkość dysponuje niemal peÅ‚nÄ… paletÄ… barw, jednak te ciemne odcienie (tradycyjnie zresztÄ…) raczej przeważajÄ…. MyÅ›lÄ™, że jaÅ›niejszÄ… „plamÄ…” może być na tym obrazie permakultura.
WspomniaÅ‚em we wczeÅ›niejszym wpisie, że projektowanie permakulturowe ma wiele do zaoferowania jeżeli chodzi o to jak wyglÄ…dać może sposób pozyskiwania przez nas żywnoÅ›ci czy nawet szerzej zaspokajania naszych potrzeb żywnoÅ›ciowo-energetycznych. Ostatnio stworzyÅ‚em również – „na szybko”, bez dÅ‚ugiej i pogłębionej refleksji przyznam siÄ™ – 3 rodzaje rozwiÄ…zaÅ„ systemowych w których projektowanie permakulturowe ma najwiÄ™cej do zaoferowania. Te rozwiÄ…zania to:
- Odpowiednie umieszczenie komponentów i wytworzeniu między nimi produktywnych ?połączeń? dzięki czemu możemy ograniczyć zużycie energii (w bardzo wielu postaciach).
- Wydajne wykorzystanie tej energii którą mamy dostępną.
- Wypracowanie takich rozwiązań, które użycia energii nie wymagają.
Dzisiejszy wpis poÅ›wiÄ™cÄ™ rozwiniÄ™ciu pierwszego zagadnienia. O wielu z tych rzeczy już pisaÅ‚em, jednak chyba nigdy w tym kontekÅ›cie, że dziÄ™ki temu bÄ™dziemy jako ludzkość mogli przetrwać. OpisaÅ‚em również film dokumentalny „A Farm for the Future” w którym to Brytyjczycy zastanawiajÄ… siÄ™ jak ich rolnictwo bÄ™dzie wyglÄ…dać w dobie Peak Oil. W filmie wielokrotnie wypowiadane jest sÅ‚owo permakultura.
Projektowanie permakulturowe alternatywna i krótka definicja: To tworzenie produktywnych połączeń.
Pierwszy rodzaj rozwiÄ…zaÅ„ czyli odpowiednie umieszczenie wzglÄ™dem siebie komponentów jest niezwykle istotny. Jednym z lepszych i czÄ™sto opisywanych przykÅ‚adów jest umiejscowienie wzglÄ™dem siebie szklarni i budynku gospodarczego dla zwierzÄ…t. JeÅ›li struktury te bÄ™dÄ… od siebie caÅ‚kiem niezależne (bÄ™dÄ… wolnostojÄ…ce) to produktywność tych struktur spadnie. PrzykÅ‚adowo szklarnia tracić bÄ™dzie bezproduktywnie ciepÅ‚o do z 6 stron (północna, poÅ‚udniowa,wschodnia i zachodnia Å›ciana oraz grunt i „dach” szklarni). Budynek gospodarczy również. JeÅ›li natomiast szklarniÄ™ połączy siÄ™ z budynkiem gospodarczym tak, że szklarnia bÄ™dzie przylegać do poÅ‚udniowej Å›ciany budynku gospodarczego to:
- Nie bÄ™dziemy potrzebować jednej Å›ciany w szklarni – oznacza to oszczÄ™dność drogiego i energochÅ‚onnego przecież szkÅ‚a. Po prostu północna Å›ciana szklarni bÄ™dzie zarazem poÅ‚udniowÄ… Å›cianÄ… budynku gospodarczego
- Szklarnia zapewni swego rodzaje izolację jednej ze ścian w budynku gospodarczym.
- Murowana Å›ciana szklarni stanowi masÄ™ termalnÄ… – nie nastÄ…piÄ… tak duże dobowe różnice temperatur w szklarni. Od przymrozku dużo gorzej na delikatne roÅ›liny dziaÅ‚a tylko przymrozek po którym nastÄ™puje gwaÅ‚towne rozmrożenie roÅ›lin (jak to może mieć miejsce w piÄ™kny sÅ‚oneczny dzieÅ„, który zwykle nastÄ™puje po mroźnej nocy). Przy wiÄ™kszej masie termalnej wnÄ™trze szklarni rozgrzewa siÄ™ wolniej i dÅ‚użej również utrzymywana jest wyższa temperatura.
- ZwierzÄ™ta produkujÄ… sporo ciepÅ‚a czy to bezpoÅ›rednio czy też kompostujÄ…ca siÄ™, głęboka Å›ciółka – to ciepÅ‚o może ogrzać szklarniÄ™. Różnica stopnia czy dwóch czÄ™sto wyznacza czy roÅ›liny przetrwajÄ… czy nie…
- Jedna (południowa) ściana budynku gospodarczego nie traci tak szybko ciepła (bo temperatura w szklarni jest wyższa niż temperatura na zewnątrz.
- Jeśli szklarnia połączona jest z budynkiem w którym są zwierzęta jakimś otworem, to produkowany przez zwierzęta dwutlenek węgla zwiększa intensywność procesu fotosyntezy w szklarni, co ma pozytywny wpływ na tempo wzrostu roślin i jakość plonów.
- Jak wiadomo dwutlenek wÄ™gla jest gazem cieplarnianym – zwiÄ™kszone stężenie w powietrzu powoduje, że samo powietrze ma wiÄ™kszÄ… masÄ™ termalnÄ… i jest w stanie pochÅ‚onąć wiÄ™kszÄ… ilość ciepÅ‚a.
Nie ma róży bez kolców – takie połączenie może mieć również pewne wady, te co przychodzÄ… mi do gÅ‚owy to:
- Większa wilgotność powietrza (ze szklarni) może wpłynąć negatywnie na zdrowie zwierząt w budynku gospodarczym.
- Większa wilgotność i temperatura powietrza w szklarni może negatywnie wpłynąć na żywotność południowego muru.
Do osiÄ…gniÄ™cia korzyÅ›ci z podanego wyżej przykÅ‚adu nie potrzeba żadnych dodatkowych zasobów, w przypadku szkÅ‚a tego materiaÅ‚u potrzeba nawet mniej. Każda z podanych przeze mnie korzyÅ›ci sama nie robi dużej różnicy, jednak dziÄ™ki ich połączeniu uzyskuje siÄ™ efekt synergii. Produktywność takiego systemu jest zapewne wiÄ™ksza niż gdyby szklarnia i budynek gospodarczy staÅ‚y osobno… Warto zauważyć, że przez dodanie nastÄ™pnego elementu roÅ›nie znacznie ilość połączeÅ„ jakie można uzyskać. Część z nich może być zupeÅ‚nie bezużyteczna, część jednak można wykorzystać…
Podobnie jeÅ›li połączymy wszelkiego rodzaju odpady organiczne a zwÅ‚aszcza te bÄ™dÄ…ce odpadami po produkcji żywnoÅ›ci lub resztkami jedzenia dla ludzi to możemy nagle uzyskać sporo paszy dla zwierzÄ…t wszystkożernych (kury, Å›winie). W chwili obecnej żywienie Å›wiÅ„ przynajmniej resztkami ze stołówek, akademików, przedszkoli itd. jest nielegalne. Odpady trafiajÄ… zatem albo na wysypisko Å›mieci (najpowszechniejsza wersja) albo do biogazowni (rzadkość) albo w mniejszych placówkach przepis ten jest nieprzestrzegany. SwojÄ… drogÄ… wkrótce zaczniemy (Polska) pÅ‚aci kary unijne za to, że na nasze wysypiska Å›mieci wyrzucamy tak dużo materii organicznej… OpisaÅ‚em jak jeden przedsiÄ™biorczy Kanadyjczyk zorganizował swój biznes tak, że to ludzi pÅ‚acÄ… mu za to, że odbierze od nich paszÄ™ dla jego kur.
Kolejny przykÅ‚ad na to jak dziÄ™ki dobremu połączeniu ze sobÄ…Â komponentów możemy lepiej wykorzystywać dany obszar jest stosowanie agroleÅ›nictwa. Jak w wielu przypadkach stosowania projektowania permakulturowego również i koncepcja agroleÅ›nictwa nie jest nowa – tradycyjnie wypasano np. gÄ™si w sadach. Współczesne agroleÅ›nictwo zostaÅ‚o przystosowane na współczesne potrzeby i skalÄ™. No i oczywiÅ›cie pomierzona zostaÅ‚a jego wydajność, porobiono kilka badaÅ„, sporo różnych eksperymentów… Prawie rok temu opisaÅ‚em jeden z chiÅ„skich systemów agroleÅ›niczych. ChiÅ„czycy łączÄ… uprawÄ™ Paulowni puszystej (drzewa na opaÅ‚ i drewno na meble) z uprawÄ… zbóż. DziÄ™ki takiemu sprytnemu połączeniu nawozy sztuczne sÄ… lepiej wykorzystane (mniejsze zanieczyszczenie Å›rodowiska) a wydajność caÅ‚ego systemu wiÄ™ksza. Można pomyÅ›leć, że przecież nawozów sztucznych ma w przyszÅ‚oÅ›ci nie być, bo i energii nie bÄ™dzie. Åšmiem w to wÄ…tpić, jednak przyjmijmy i takie pesymistyczne zaÅ‚ożenie. To samo jednak (wydajniejsze wykorzystanie nawozów) może osiÄ…gnąć gdy użyjemy chociażby gnojówki/gnojowicy.
Innym przykÅ‚adem gdzie drzewa dobrze siÄ™ spisujÄ… a i w przyszÅ‚oÅ›ci bÄ™dÄ… spisywać siÄ™ dobrze to uprawy alejowe. PrzykÅ‚adowo LER (odpowiednik ziemski) uprawy alejowej łączÄ…cej uprawÄ™ robinii akacjowej (drzewa wiążącego azot) z jÄ™czmieniem wynosi 1,53. Oznacza to, że gdyby chcieć uzyskać tÄ… samÄ… ilość produktów co w tej uprawie alejowej uzyskano na hektarze trzeba by poÅ›wiÄ™cić 1,53 ha ziemi by uzyskać te same plony jeÅ›li hodowali byÅ›my je w monokulturze. Czy ta konkretna uprawa powoduje, że uzyskuje siÄ™ wiÄ™cej żywnoÅ›ci? Nie, ale ogólne plony siÄ™ zwiÄ™kszajÄ…. Drewno akacji siÄ™ dobrze pali, jest bardzo dobrym materiaÅ‚em na pÅ‚oty czy paliki do ogradzania pastwiska, to również dobry materiaÅ‚ do produkcji bardzo trwaÅ‚ych podłóg. Dobrej jakoÅ›ci drewna bÄ™dziemy potrzebować sporo – plastik przecież jest zrobiony z ropy naftowej…
Gdy nauczymy się kilku przykładów produktywnych połączeń a potem nauczymy się myśleć w sposób permakulturowy (Kurs Projektowania Permakulturowego właśnie tego sposobu myślenia uczy) zaczniemy dostrzegać wokół siebie niezliczone sytuacje kiedy możemy poprawić rzeczywistość wokół siebie. Gdy mamy już odpowiednio w głowie poukładane wystarczy zdobyć trochę wiedzy. Jest jak Pan Jacek Kobus napisał
Należy bowiem pamiętać, że najcenniejszym zasobem, jakim dysponujemy, wcale nie jest ropa naftowa, tylko ludzka pomysłowość.
*Chętnie poznam Twoją opinię na ten temat. Podziel się nią proszę z nami w komentarzach.
Co do dostÄ™pnoÅ›ci nawozów azotowych- jestem w dalekiej perspektywie optymistÄ… – jest to jedna z niewielu rzeczy nowoczesnej cywilizacji, którÄ… możemy produkować bez paliw kopalnych- wiÄ™cej w aspekcie paliwa, ale nawozów dotyczy to tak samo u mnie http://maczetaockhama.blogspot.com/2010/07/paliwo-przyszosci.html
Co do opinii na pytanie z gwiazdką- zgadzam się, a właściwie pytanie jest bez znaczenie- co Azjatów będzie obchodzić co myślimy o ich samochodach?
Też myÅ›lÄ™, że azotu nam nie zabraknie, bardziej martwiÄ™ siÄ™ o fosfor. Choć i tak Australijczycy, których gleby z racji wieku sÄ… bardzo ubogie w ten pierwiastek radzÄ… sobie przyzwoicie dziÄ™ki „ożywianiu” gleby. JeÅ›li dba siÄ™ o grzyby, używa siÄ™ dynamicznych akumulatorów, zwiÄ™kszy siÄ™ poziom materii organicznej w glebie to można uzyskiwać (i australijskie permakulturowe gospodarstwa uzyskujÄ…) wysokie plony.